Το αν θα καταφέρουμε να δημιουργήσουμε Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), δηλαδή μια αυτόνομη συνείδηση, θα πρέπει να το θεωρήσουμε σχεδόν βέβαιο. Τα σύγχρονα επιτεύγματα αλλά και η πορεία της επιστήμης και της τεχνολογίας, από τα πρώτα τους βήματα μέχρι σήμερα, συντείνουν προς αυτή την πρόβλεψη. Προφανώς είναι δύσκολο εγχείρημα, αλλά πόσα «ακατόρθωτα» δεν έχουν υλοποιηθεί;
Συνειδητά ή μη, ο άνθρωπος είναι φορέας βιολογικής εξέλιξης (δημιουργούμε νέα είδη φυτών, είμαστε αίτιοι για εξέλιξη ιών που είναι ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά κτλ.). Ωστόσο, μας ξενίζει η δημιουργία ΤΝ, επειδή πρόκειται για σύνθεση άβιων στοιχείων, κομμάτια μετάλλου κτλ., τα οποία θα συμπεριφέρονται ως έμβιο ον. Όπως όμως συμβαίνει με τα έμβια όντα.
Είναι μια ΤΝ έμβιο ον; Από τα 7 (ή 8) στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα έμβια όντα (κυτταρική οργάνωση, ομοιόσταση, αναπαραγωγή, μεταβολισμός, κληρονομικότητα, προσαρμογή, αντίδραση σε ερεθίσματα, ανάπτυξη) μια ΤΝ, όπως την φανταζόμαστε (ή οραματιζόμαστε), (θα) τα καλύπτει όλα – με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Το ζήτημα, επομένως, είναι το τι είδους έμβιο ον (θα) είναι η ΤΝ. Έχουμε την τάση να τη συγκρίνουμε με τον άνθρωπο. Όχι άδικα, αφού ο άνθρωπος αποτελεί το πρότυπο για τη δημιουργία της. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι (συνειδητά ή μη) υπάρχει μια τάση υπέρβασης του προτύπου, διότι η ΤΝ σίγουρα δεν (θα) έχει ανθρώπινες αδυναμίες (πιθανώς, (θα) έχει άλλες).
Θα είναι εξελιγμένος άνθρωπος; Για να απαντηθεί αυτό (θα) πρέπει πρώτα να ομοιάζει με άνθρωπο. Προφανώς το σχήμα της (θα) είναι άσχετο, μιας και (θα) μπορεί να λάβει διάφορες μορφές. Μήπως η συνείδηση (θα) αποτελεί το κρίσιμο στοιχείο; Για να συμβαίνει αυτό θα πρέπει συνείδηση να διακρίνει μόνο τον άνθρωπο. Ωστόσο, η «Διακήρυξη του Cambridge περί συνείδησης» (2012) αναφέρει ότι «the weight of evidence indicates that humans are not unique in possessing the neurological substrates that generate consciousness. Nonhuman animals, including all mammals and birds, and many other creatures, including octopuses, also possess these neurological substrates» (φιλοσοφικά, ας σημειωθεί, το τι είναι συνείδηση παραμένει ανοικτό θέμα).
Επομένως, μια ΤΝ (θα) είναι ένα ον εντελώς ξεχωριστό. Τι συνεπάγεται αυτό όχι μόνο για τον άνθρωπο αλλά και για ολόκληρη τη φύση; Μια σημαντική ανακατάταξη. Κι αυτό γιατί η εμφάνιση ενός νέου όντος δημιουργεί νέες δυναμικές στις σχέσεις μεταξύ των έμβιων όντων, αφού (θα) πρέπει να βρει τη θέση του στο περιβάλλον.
Αυτό που (θα) καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τις ενέργειες της ΤΝ είναι η ηθική της. (Θα) έχει ηθική η ΤΝ; Η απάντηση είναι θετική, μιας και (γενικά μιλώντας) η ηθική είναι ένα πλέγμα αναγκών-σκοπών-δράσεων που εξυπηρετούν ορισμένες αξίες. Κι αυτό το πλέγμα (θα) το έχει η ΤΝ. Το ζήτημα βέβαια είναι ποια (θα) είναι η ηθική της. Θα ομοιάζει/ταυτίζεται προς την ανθρώπινη;
Αυτό είναι άγνωστο. Εκείνο που είναι πιθανό είναι ότι (θα) έχουμε σύγκρουση. Κι αυτό όχι επειδή η ΤΝ (θα) είναι ένα «τέρας», όπως βλέπουμε σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Η (άγνωστης έκτασης) σύγκρουση (θα) είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της προσπάθειας δύο ανώτερων ειδών που (θα) προσπαθούν να θεμελιώσουν τη θέση τους στον κόσμο. Όσο για το αποτέλεσμα, αυτό αφήνεται στη σκέψη (και τη φαντασία) μας.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Brockman, John (ed.), What to Think About Machines that Think, Harper Perennial, 2015.
Russell, Edmund, Evolutionary History, Cambridge University Press, 2011.
Swaab, D.F., We are our Brains, Spiegel & Grau, 2014.
The Cambridge Declaration on Consciousness (2012)
* O Μιχάλης Κατσιμίτσης είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Σχόλια