Για την υπόθεση του gamato έχουν ειπωθεί ήδη αρκετά, από συναδέλφους νομικούς και μη. Προσωπικά, πρέπει να ήμουν από τους ελάχιστους Έλληνες από τους οποίους διέφευγε η ύπαρξη του συγκεκριμένου ιστοτόπου– έμαθα για την ύπαρξή του μόνο μετά τις συλλήψεις και τα σχετικά. Οι όποιες σκέψεις μου παρακάτω, επομένως, τελούν υπό την επιφύλαξη ότι δεν γνώριζα τι ακριβώς περιείχε το site (και, κυρίως, τι δεν περιείχε, για παράδειγμα, τελικά hosting τα αρχεία που τα έκανε;).
Και, αφού ως νομικός επιφυλάχθηκα, ιδού πρώτα κάποια (νομικά) δεδομένα και μετά κάποιες (νομικές) σκέψεις μου:
1. Η ανταλλαγή μεταξύ χρηστών Περιεχομένου προστατευόμενου με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο είναι παράνομη πράξη. Αυτό είναι ξεκάθαρο και δεν υπάρχει λόγος να το συζητάμε ξανά και ξανά. Ούτε το CD που μόλις αγοράσαμε ούτε τα DVD μας μάς επιτρέπουν, με ρητό όρο, να τα κάνουμε rip και να τα διαθέσουμε στο ιντερνετ. Ούτε στον αποδέκτη επιτρέπεται η λήψη και αναπαραγωγή των αρχείων αυτών στον υπολογιστή του ή στην τηλεόρασή του. Με λίγα λόγια, αν θέλουμε τόσο πολύ να δούμε το Hurt Locker, πρέπει να πληρώσουμε για να το δούμε.
(Πιθανώς με το ισχύον σύστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας δεν συμφωνούν όλοι εκείνοι που έκαναν διαδήλωση(!) για το gamato, αλλά ειλικρινά, όποιος θέλει να πολεμήσει το σύστημα (και ίσως πολύ καλά κάνει) καλύτερα να σταματήσει να το χρησιμοποιεί ώστε να αποδείξει τη βιωσιμότητα των εναλλακτικών. Όχι να είναι μέσα σε αυτό («κατεβάζοντας» αρειμανίως...) για να το πολεμήσει καλύτερα. Με άλλα λόγια, υπάρχει άφθονο υλικό εκεί έξω αξιολογότατων καλλιτεχνών που παρέχεται δωρεάν, ταινίες, μουσική, βιβλία, τα πάντα - το Hurt Locker όμως δεν ανήκει σε αυτό.)
2. Υπήρχε, αλλά δεν υπάρχει πια, μεγάλη διαφωνία αν οι μεσάζοντες (αρχικά, P2P πάροχοι) ευθύνονται για τις πράξεις των χρηστών τους. Η αρχική επικρατούσα άποψη ήταν αρνητική: δεν ευθύνονται, αφού μόνο το εργαλείο παρέχουν, δεν μπορεί να γνωρίζουν πως χρησιμοποιείται αυτό από τον κόσμο. Παραλληλισμός έγινε με τα video (VCR) που διέθεταν δυνατότητα εγγραφής αλλά οι εταιρείες-κατασκευαστές τους τελικά κρίθηκε πως δεν ευθύνονται για τη χρήση τους από τους πελάτες τους (γι αυτό και σήμερα υπάρχει δυνατότητα εγγραφής στις συσκευές DVD μας…).
Ταυτόχρονα, στην Ευρώπη τουλάχιστον, ισχύει η γενική αρχή του ηλεκτρονικού εμπορίου ότι ο πάροχος δεν ευθύνεται για τις πράξεις των χρηστών του (εκτός αν κάνει moderation) μέχρι την ενημέρωσή του γι αυτές.
Όμως, και το τονίζω αυτό το όμως, η στάση αυτή προς τους παρόχους άλλαξε. Με απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ (που δύσκολα θα αμφισβητηθεί οπουδήποτε στον κόσμο) οι πάροχοι P2P δικτύων ευθύνονται για τις πράξεις των χρηστών τους. Πως φθάσαμε σε αυτή την ανατροπή; Έγινε μια ειδική (ad hoc) αξιολόγηση του site ενός από αυτούς (Grokster) – εκεί φάνηκε ότι (1) η παράνομη ανταλλαγή προστατευόμενων αρχείων τονιζόταν ως παροχή από τον πάροχο, (2) έσοδα δημιουργούνταν για τον πάροχο από την παράνομη παροχή αυτή (όπως άλλωστε, αν δεν κάνω λάθος, συνέβη και με το pirate bay).
Επομένως, οι πάροχοι ευθύνονται (αναλόγως βέβαια και των ειδικών περιστάσεων κάθε site). Και αυτό είναι λυμένο, το αναφέρω εδώ για το αρχείο.
3. Στην Ευρώπη, επιπλέον όλων των παραπάνω τα πράγματα είναι ακόμα πιο σύνθετα, επειδή σημειώνεται εδώ και λίγα χρόνια μια σύγκρουση μεταξύ του Δικαίου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και της Βιομηχανίας Περιεχομένου (ως υπερασπιστή του ισχύοντος συστήματος προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας). Αυτό είναι πιο σύνθετο να το εξηγήσω (αποτελεί άλλωστε σημείο τριβής σε υψηλότατο επίπεδο σήμερα). Όσο πιο απλά μπορώ, (α) στην Ευρώπη έχουμε δικαίωμα προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που επιβάλει πολύ συγκεκριμένα πράγματα σε υπεύθυνους επεξεργασίας δεδομένων (όπου υπεύθυνος επεξεργασίας είναι ο ISP μας και δεδομένα μας είναι η πλοήγησή μας στο ιντερνετ και η IP μας), (β) η Βιομηχανία Περιεχομένου θεωρεί πως ο αποτελεσματικότερος τρόπος να αντιμετωπίσει τα γνωστά σύγχρονα προβλήματα είναι να παρακολουθεί τους χρήστες και να εντοπίζει ποιοι από αυτούς προβαίνουν σε παράνομη χρήση Περιεχομένου, (γ) αυτή η συνολική παρακολούθηση δεν επιτρέπεται από την προστασία δεδομένων – όμως εδώ πρέπει να γίνει στάθμιση.
Αυτό ακριβώς είναι και το δύσκολο σημείο: από τη μια έχουμε το δικαίωμα προστασίας δεδομένων (το δικαίωμά μου δηλαδή να μην παρακολουθεί ο ISP μου την κίνησή μου στο Διαδίτκυο ούτε να παρέχει πληροφορίες γι αυτήν σε τρίτους) και το δικαίωμα της Βιομηχανίας Περιεχομένου για την καλύτερη προστασία των έργων που της ανήκουν.
Για την ώρα το δικαίωμα προστασίας δεδομένων εν μέρει επικρατεί: στην Ελλάδα για παράδειγμα δεν γίνεται άρση του απορρήτου για εγκλήματα σχετιζόμενα με την πνευματική ιδιοκτησία. Αλλού πάλι όχι (βλ. σύστημα 3 strikes and you are out σε Γαλλία και Αγγλία). Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο άφησε στην ουσία κάθε Κράτος Μέλος ελεύθερο ν’ αποφασίσει και εξελίξεις τρέχουν σε διεθνές (βλ. ACTA) και κρατικό επίπεδο.
4. Ομολογουμένως, η Βιομηχανία Περιεχομένου δεν προσφέρει ικανοποιητικές επιλογές στον, ιντερνετικό, χρήστη, αφού επιμένει είτε να εφαρμόζει επιχειρηματικά μοντέλα του παρελθόντος (πώληση CD και DVD σε καταστήματα) είτε δεν ενισχύει όπως έπρεπε να ενισχύει τα, λίγα, επιχειρηματικά σχήματα που προσπαθούν να δώσουν λύση ικανοποιητική για όλους (πχ. itunes, mpgreek κοκ.).
Τα παραπάνω καλύπτουν το θέμα γενικά. Ειδικά τώρα για το gamato κάποιες σκέψεις,
(α) Η υπόθεση παρουσιάζει νομικές (ή νομικίστικες, αναλόγως πως την προσεγγίζετε) δυσκολίες. Μαθαίνω ότι το gamato παρείχε μόνο links και όχι αρχεία αυτά καθαυτά. Επομένως, είναι πάροχος και δεν παραβιάζει το νόμο αυτόν καθαυτόν (οι χρήστες της υπηρεσίας του το κάνουν). Για το θέμα ισχύει γενικά ό,τι είπαμε παραπάνω: οι πάροχοι βασικά δεν ευθύνονται για τις πράξεις των χρηστών τους, αφού θεωρητικά μπορεί να πρόκεται και για νόμιμες ανταλλαγές αρχείων. Όμως, οι συγκεκριμένες περιστάσεις μετρούν. Για παράδειγμα, πραγματοποιούσε εισόδημα το site τονίζοντας ακριβώς την παροχή της δυνατότητας παράνομης ανταλλαγής αρχείων; Παρείχε πληροφορίες έστω και για μια νόμιμη ανταλλαγή αρχείου μέσα στις ιστοσελίδες του;
Δηλαδή, η περίπτωση θα πρέπει να κριθεί ειδικά. (Και, αν μου επιτρέπετε, η επιλογή ονόματος -gamato- μάλλον παραβατικά προϊδεάζει. Επίσης, με σημερινό search στο google, που όπως ξέρετε βγάζει παλαιότερες αποθηκευμένες σελίδες, βρίσκω κάτι σαν «Download Free download gamato movies full version for free» – κάτι που μάλλον συνηγορεί στην παρανομία, αν είχε πράγματι αναγραφεί αυτό στις ιστοσελίδες του).
(β) Η υπόθεση έχει και εμπλοκή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα: πως έγινε άρση του απορρήτου, αφού οι παραβιάσεις δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν αποτελούν κακούργημα;
Για το θέμα αυτό δεν έχω να πω κάτι, δεν έχω πρόσβαση στο φάκελο. Όμως, γενικά πρέπει να πω ότι το δικαίωμα στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν δημιουργήθηκε ως προκάλυμα για τη διενέργεια μαζικών παράνομων πράξεων. Προφανώς τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα προστατεύονται και πρέπει να προστατεύονται. Δεν μπορεί όμως να χρησιμοποιούνται ξανα και ξανά ως νομικό (ή νομικίστικο) εμπόδιο όταν σημειώνεται μαζική παραβατικότητα.
Ακόμα πιο απλά, η κατάσταση αυτή είναι τελικά ιδιαίτερα ενοχλητική για όλους. Σήμερα το δικαίωμα προστασίας δεδομένων αντιτάσσεται στη σταθερή επιδίωξη της Βιομηχανίας Περιεχομένου να ελέγχουν οι ISP τις κινήσεις μας στο ιντερνετ, ώστε να εντοπίζονται οι παραβάτες. Κάτι τέτοιο θα ήταν ιδιαίτερα προβληματικό. Θυμίζω ότι ήδη εξαιτίας της «διατήρησης δεδομένων» (data retention) δεδομένα μας θα τηρούνται για σκοπούς ασφαλείας. Αν τώρα σε αυτούς τελικά προστεθούν και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τότε θα φθάσουμε στο σημείο να παρακολουθείται καθένας από εμάς στο ιντερνετ από τον πάροχό του προληπτικά, ώστε να αποδεικνυει ότι δεν διακινεί παράνομα Περιεχόμενο. Μιλάμε για πλήρη αντιστροφή δηλαδή του τεκμηρίου της αθωότητας και μαζική παρακολούθηση όλων μας. Αυτό θα ήταν, τουλάχιστον για εμένα, ένα εφιαλτικό σενάριο.
Περιπτώσεις σαν το gamato σπρώχνουν προς αυτή την κατεύθυνση, αφού καταδεικνύουν την ύπαρξη μαζικής παραβατικότητας για την οποία αργά ή γρήγορα κάτι θα πρέπει να γίνει. Ο αντίλογος παρέχεται από εφαρμογές όπως τα itunes ή το mpgreek για το προστατευόμενο Περιεχόμενο και τα creative commons για το μη – αλλά μέχρι πότε θ’ αποτελούν αυτά ανάχωμα;
Το πεδίο είναι ρευστό και οι εξελίξεις τρέχουν. Τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν ριζικά στο μέλλον προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση και το μόνο που μπορώ να πω με σιγουριά σήμερα είναι ότι τα νομικά και τα ηθικά επιχειρήματα για την παράνομη χρήση προστατευόμενου Περιεχομένου στο ιντερνετ στερεύουν – λύσεις θα δοθούν και μέτρα θα ληφθούν για την εφαρμογή τους, το θέμα είναι μέχρι τότε να μην έχουμε οι ίδιοι δημιουργήσει αφόρητες καταστάσεις (μαζικής παρακολούθησης) για καθέναν από εμάς (που, όπως καταλαβαίνετε, μόλις ξεκινήσουν είναι αδύνατο να γυρίσουν πίσω ακόμα κι αν το πρόβλημα έχει στο μεταξύ λυθεί).
Σχόλια