Το φθινόπωρο είχα κάνει ένα μάθημα στην Ολλανδία για Big Data και τα σχετικά. Ένα από τα θέματα για τα οποία ήθελα να μιλήσω ήταν και εκείνο της χρήσης τους από κράτη και κυβερνήσεις. Τι ήθελα όμως και ανέφερα τον όρο e-government; Οι φοιτητές με κοιτούσαν με απορία: «Τι είναι αυτό;» με ρώτησαν. Το σοκ μου ήταν μεγάλο – και μάλλον εμφανές, επειδή κάποιος από το κοινό ανέλαβε να με σώσει: «Είναι αυτό με τις online φόρμες, πληρωμές, εγγραφές και τέτοια». Οι υπόλοιποι ένευσαν καθησυχασμένοι, όμως η εντύπωση σε μένα έμεινε: Το 2020 οι φοιτητές στην Ολλανδία δεν γνωρίζουν τον όρο e-government. Την εντύπωση που σχημάτισα δια ζώσης επιβεβαίωσα αργότερα και ηλεκτρονικά: Από ό,τι φαίνεται τελευταία χρήση του όρου σε βιβλιογραφία και μετρήσεις στην Ολλανδία έγινε κάπου το 2007.
Στην Ελλάδα όμως χρησιμοποιούμε τον όρο υπερήφανα εν έτει 2020. Για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς, εν έτει 2020 και εξαιτίας του κορωνοιού και του υποχρεωτικού εγκλεισμού στο σπίτι ολοκληρώθηκαν βήματα ψηφιοποίησης για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις που χρόνιζαν για δεκαετίες. Εκείνο που οι Ολλανδοί φοιτητές θεωρούσαν τόσο αυτονόητο όσο «κάτι φόρμες online» και αδυνατούσαν να του δώσουν όνομα, εμείς το επιτύχαμε εξαιτίας της πανδημίας και το κάναμε εθνική μας σημαία έξι μήνες μετά.
Ας έχει. Κάλλιο αργά παρά ποτέ – και ας σημαίνει αυτό το ρητό σήμερα ότι στην ουσία είσαι, τεχνολογικά, νεκρός (αλλά δεν το γνωρίζεις). Το θέμα είναι, μήπως η Ελλάδα μπορεί με αφορμή το ψηφιακό, πλέον, κεκτημένο του κορωνοιού να κάνει την, ψηφιακή, της υπέρβαση;
Τι εννοώ με το «ψηφιακό κεκτημένο» του ιού; Ότι πλέον στην ελληνική κοινωνία σήμερα ένα συγκεκριμένο τεχνολογικό επίπεδο θεωρείται δεδομένο. Παραδείγματα γύρω μας υπάρχουν πολλά:
- Η τηλε-εκπαίδευση, σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
- Η τηλε-εργασία, σε μεγάλα κομμάτια της ιδιωτικής οικονομίας και σε συγκεκριμένους τομείς του Δημοσίου.
- Το ψηφιακό κράτος (για να συνεννοούμαστε, παραμένει για μένα ο όρος ξεπερασμένος αφού οφείλουμε να μιλάμε μόνο για «κράτος», το οποίο είναι αυτονόητα ψηφιακό).
Σε πρώτο χρόνο τα παραπάνω περιλαμβάνουν ένα απλοϊκής σύλληψης και εκτέλεσης στάδιο ψηφιοποίησης: Το «ανέβασμα» όλων (προσώπων, αντικειμένων, χώρων, διαδικασιών) on-line. Εκεί ακριβώς, με πολύ κόπο και ιδρώτα, βρέθηκε η Ελλάδα ξαφνικά μόλις τώρα:
- Όλοι οι Έλληνες μαθητές απέκτησαν e-mail, τα σχολεία πρόσβαση σε ψηφιακές πλατφόρμες, και τα πανεπιστήμια δυνατότητα ψηφιακής παρακολούθησης των διαλέξεων.
- Κάθε μια επιχείρηση, κάθε ένας επαγγελματίας αλλά και κάθε ένας οργανισμός του Δημοσίου στην Ελλάδα επένδυσε χρόνο και χρήμα στο θέμα τηλε-εργασία και ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του.
- Το κράτος άρχισε επιτέλους να παρέχει ολοκληρωμένες, με την έννοια ότι σε κανένα στάδιο δεν απαιτείται αυτοπρόσωπη παρουσία, υπηρεσίες σε πολίτες και επιχειρήσεις.
Αυτά όμως, για τα οποία σήμερα αλληλο-συγχαιρόμαστε (ενώ θα έπρεπε να κλαίμε για τον χαμένο χρόνο) είναι τα απλά και τα εύκολα (τα low hanging fruit, για να το πω ελληνικά). Είναι σαν το Web 1.0 για εμάς τους κάποιας ηλικίας, όταν την δεκαετία του 1990 προσπαθούσαμε να ανεβάσουμε ελληνικό περιεχόμενο στο ιντερνετ. Το 2000 ήρθε το Web 2.0, που έγινε πιο διαδραστικό, και σήμερα είμαστε και γω δεν ξέρω σε ποια εποχή του ίντερνετ. Επομένως, η Ελλάδα σήμερα κατ’ αναλογία βρίσκεται τριάντα χρόνια πίσω από τα υπόλοιπα κράτη στο θέμα της ψηφιοποίησης.
Μπορεί να γίνει κάτι γι αυτό; Νομίζω ότι η Ελλάδα μπορεί να κάνει το ψηφιακό άλμα, αν μη τι άλλο επειδή τα πρόσωπα να το στηρίξουν υπάρχουν, η κοινωνία το γνωρίζει και το επιθυμεί, και το ψηφιακό κεκτημένο του ιού έβαλε τον πήχη ψηλά.
Πως θα μπορούσε να γίνει αυτό; Πηγαίνοντας απευθείας στην επόμενη γενιά εφαρμογών, αντιγράφοντας ό,τι κάνουν σήμερα τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης, παρακάμπτοντας το ενδιάμεσο στάδιο που πέρασαν εκείνα την προηγούμενη δεκαετία η οποία για εμάς χάθηκε ανεπιστρεπτί. Δηλαδή, για παράδειγμα:
- Τα ψηφιακά εργαλεία στην εκπαίδευση δεν είναι ανάγκη να εγκαταλειφθούν μετά τον ιό. Σχολικές τάξεις μπορούν να λειτουργούν ψηφιακά (ναι, με κάμερες!) εκτός των ωρών διδασκαλίας, για παράδειγμα συμπληρωματικά και υποστηρικτικά στις πόλεις ή ακόμα και αναπληρωματικά σε απομακρυσμένες περιοχές όπου μαθητές και γονείς ταλαιπωρούνται.
- Η ανώτατη εκπαίδευση μπορεί επιτέλους να κάνει τις διαλέξεις ψηφιακές και ανοιχτές σε όλους (ναι, με YouTube channels και podcasts!). Τα ελληνικά πανεπιστήμια, διασπαρμένα ανά την επικράτεια με πολιτικά κριτήρια καθώς είναι, μπορούν να επωφεληθούν τόσο σε επίπεδο διδακτικού προσωπικού όσο και σε επίπεδο φοιτητών από τη δυνατότητα μηδενικής ή έστω περιορισμένης φυσικής παρουσίας.
- Η τηλε-εργασία μπορεί επισήμως να καθιερωθεί και να ρυθμιστεί. Δεν είναι ανάγκη κάθε μέρα όλοι μας να μετακινούμαστε στα γραφεία μας. Μια ή δύο ή και περισσότερες ημέρες στο σπίτι κάνουν καλό στα νεύρα μας, στη φύση, και ίσως και στο συνολικό επίπεδο παραγωγικότητας της χώρας.
- Το κράτος έκανε τα πρώτα του βήματα αναγνώρισης και ψηφιακής συναλλαγής με πολίτες και επιχειρήσεις, όμως για παράδειγμα οι τράπεζες και οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας βρίσκονται ακόμα δεκαετίες πίσω. Η ψηφιοποίηση των τραπεζών, των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών κα. βρίσκεται σήμερα σε αστείο επίπεδο, και σε συνδυασμό με την τεχνολογική υστέρηση του Δημοσίου τραβά τη χώρα πίσω. Ας αρχίσουμε, για παράδειγμα, το «πάντρεμα» των ψηφιακών μας πιστοποιητικών του Δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα, μήπως και επιτέλους μπορέσουμε να αλλάξουμε τα στοιχεία μας σε τράπεζες, τηλεπικοινωνίες και αλλού χωρίς «επίσκεψη στο κατάστημα για υπογραφές».
Πριν λίγο καιρό είχα διαβάσει κάπου ότι μια από τις μεγάλες διεθνείς ελεγκτικές εταιρείες, νομίζω η KPMG, απασχολεί στο Λονδίνο περίπου 50.000 υπαλλήλους αλλά διαθέτει χώρο μόνο για 20.000 ή και λιγότερες θέσεις εργασίας στα γραφεία της εκεί. Οι υπόλοιποι τηλε-εργάζονται. Στην Ελλάδα πριν τον κορωνοιό γνώριζα μόνο μία (1) επιχείρηση που εφάρμοζε υποχρεωτική εσωτερική πολιτική τηλε-εργασίας – και σκεφτείτε ότι κινούμαι σχεδόν αποκλειστικά στον χώρο της τεχνολογίας. Ας ελπίσουμε ότι το ψηφιακό κεκτημένο του κορωνοιού θα τα αλλάξει όλα αυτά – όχι μόνο επιτυγχάνοντας κάπως να κάνουμε την κρίση ευκαιρία αλλά και, κυρίως, επειδή η τεχνολογική εξέλιξη είναι για μια Ελλάδα που θέλει να πάει μπροστά μονόδρομος.
Σχόλια