Πριν δύο εβδομάδες σας είχα πει για την πατάτα που είχα κάνει όταν είχα πάει στο Λούβρο και έμεινα τόση ώρα με την Αφροδίτη που ξέχασα να περάσω να δω τη Μόνα Λίζα. Όχι, δε με παρεξήγησε, ακόμα χαμογελαστή τη βλέπω στις φωτογραφίες της όλα αυτά τα χρόνια από τότε. Βέβαια, έχει κατι αινιγματικό το χαμόγελό της και δεν μπορώ να πω ότι αισθάνομαι εντελώς ήσυχος, οπότε όλα θα ξεκαθαρίσουν στο επόμενο ταξίδι μου στο Παρίσι (χλωμό να έρθει αυτή στην Ελλάδα, είναι και κάποιας ηλικίας).
Η κυρία Λίζα που λέτε, γεννήθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα και πλάκα-πλάκα έχει κλείσει τα 500. Περήφανος "μπαμπάς" της ήταν ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, αλλά υποθέτω ότι θα το ξέρετε αυτό. Αυτό που πιθανότατα όμως δεν ξέρετε, όπως δεν το ξέρω ούτε εγώ, είναι πόσο απίστευτο παλικάρι ήταν ο Λεονάρντο... Θέλω να πω, εντάξει, ξέρουμε αρκετά από τα έργα του και μπορούμε να δούμε ότι είχε ένα σωρό ταλέντα αλλά αναρωτιέμαι πως θα ήταν αυτός ο άνθρωπος στην καθημερινότητά του, πως έβλεπε πραγματικά τον κόσμο γύρω του, τι αισθανόταν γι αυτόν, για τον εαυτό του, για τους γύρω του.
Ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, μουσικός, μαθηματικός, μηχανικός, ανατόμος, γεωλόγος, βοτανολόγος, συγγραφέας, εφευρέτης... αναρωτιέμαι αν δεν τον ξέρουμε και σαν κάτι άλλο επειδή δεν το είχε, ή επειδή δεν προλάβαινε, δεν μπορούσε να κάνει άλλα. Προσωπικά πιστεύω το δεύτερο. Σε μια εποχή που η ανθρώπινη γνώση ήταν σαφώς περιορισμένη σε σχέση με σήμερα, ένα λαμπρό ερευνητικό μυαλό σαν το δικό του είχε μεγάλα περιθώρια να επεκταθεί και να διακριθεί, αλλά για τον ίδιο ακριβώς λόγο είχε πάντα περιορισμούς στο που μπορούσε να φτάσει.
Για παράδειγμα, στα σχέδιά του βλέπουμε μεταξύ άλλων και ένα πρότυπο ελικόπτερο, μια τέτοια κατασκευή ωστόσο ήταν μάλλον αδύνατη με τα τεχνικά μέσα της εποχής. Σκέφτομαι τι θα μπορούσε να οραματιστεί και να σχεδιάσει αυτός ο άνθρωπος αν ζούσε σήμερα, αν μαζί με το μυαλό και τα ταλέντα του, είχε στα χέρια του το Internet, τους υπολογιστές, την άμεση επικοινωνία, τα σύγχρονα τεχνικά μέσα. Θα βλέπαμε νέες πτυχές του καταπληκτικού μυαλού του, θα τον απορροφούσε κάποιος τομέας στον οποίο θα εμβάθυνε όσο του επέτρεπαν τα μέσα, ή θα "καιγόταν" από τον απίστευτο όγκο πληροφορίας που θα είχε στη διάθεσή του;
Πόσα μπορεί άλλωστε να χωρέσει το μυαλό ενός ανθρώπου; Αν και ο εγκέφαλος δεν είναι αντίστοιχο του κουβά (συνήθως) και δεν "γεμίζει" έτσι απλά, οι δυνατότητες λήψης ερεθισμάτων αλλά και επεξεργασίας και αποθήκευσής τους σε μνήμες και γνώση είναι περιορισμένες. Αν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη του και την ψυχολογία του ατόμου, τις σωματικές και κοινωνικές του ανάγκες καθώς και τις υπαρξιακές του ανησυχίες, η συνταγή περιπλέκεται.
Δεν μπορώ να ξέρω τι θα έκανε ο Λεονάρντο σήμερα, όσο και αν το θέλω. Μπορώ μόνο να χαίρομαι που υπήρξε και μας έδειξε, όπως και πολλοί άλλοι μεγάλοι βέβαια, πόσο μακριά μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο πνεύμα, πόσα θαυμαστά πράγματα μπορεί να σκεφτεί και να κατασκευάσει.
Ώρες-ώρες αισθάνομαι ότι όλοι εμείς οι υπόλοιποι, οι λιγότερο ταλαντούχοι, υπάρχουμε στον κόσμο για να γεμίζουμε τα κενά ανάμεσα στους μεγάλους, να τους δίνουμε το υπόβαθρο πάνω στο οποίο γεννιούνται, μεγαλώνουν και δημιουργούν. Κι όταν εκείνοι λάμπουν, όλοι μας παίρνουμε την ανταμοιβή μας, λίγη από τη λάμψη τους, για να συνεχίζουμε να στηρίζουμε τον κόσμο στους ώμους μας, ώσπου να γίνει λίγο πιο όμορφος, λίγο πιο δίκαιος, λίγο πιο άξιος.
Κι αν κάποιοι από σας διέκριναν μια νότα απαισιοδοξίας και αυτο-μείωσης στα παραπάνω, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Αν ξεφύγουμε για λίγο ο καθένας από τον εαυτό του και δούμε τον κόσμο όχι από το κέντρο στο οποίο οι ίδιοι βρισκόμαστε (πόσα κέντρα πια;), αλλά από έξω, από μακριά, αν δούμε το δάσος αντί για το δέντρο, τότε θα μπορέσουμε να δούμε έναν κόσμο να μεγαλώνει ανεξάρτητα από εμάς. Ναι, με τη δική μας συμμετοχή, αλλά όχι για τον καθένα μας. Ναι, και για τη δική μας ευχαρίστηση αλλά όχι μόνο. Είμαστε μέρος ενός μεγάλου συνόλου, και σαν μέρος του, μπορούμε να είμαστε περήφανοι που του δίνουμε σχήμα, κίνηση, μορφή.
Μέσα από κρίσεις, επικρίσεις, διακρίσεις, οικονομικές, προσωπικές, κοινωνικές, προσπαθούμε να συνεχίσουμε να το κάνουμε, να βοηθάμε αυτούς που θέλουν και δεν μπορούν, να σπρώχνουμε αυτούς που μπορούν και δεν θέλουν, να κάνουμε αρκετό θόρυβο για να σβήνουμε τις παράφωνες κραυγές όσων δεν καταλαβαίνουν, να αξιοποιούμε ο καθένας τις δικές του μικρές ή μεγάλες δυνατότητες, να δίνουμε χώρο στους ταλαντούχους να ανεβάζουν τον πήχυ ακόμα πιο ψηλά.
Τι θαυμαστό θα δούμε άραγε αύριο, τον άλλο μήνα, σε λίγα χρόνια; Αυτά περιμένω. Με μια διάθεση ικανοποίησης και συγκρατημένης αισιοδοξίας και έχοντας στα χείλη μου ζωγραφισμένο το χαμόγελο της κυρα-Λίζας, σας καλημερίζω και σας εύχομαι καλό κουράγιο.
Σχόλια