Ομολογώ ότι αισθάνομαι τυχερός: πλησιάζοντας σε αυτό που παραδοσιακά θεωρείται η μέση της ζωής μου, έχω την τύχη να έχω γίνει μάρτυρας μερικών από τις μεγαλύτερες στιγμές της ιστορίας, της ελληνικής και της παγκόσμιας. Η βραδιά του Πολυτεχνείου του 1973, η Μεταπολίτευση, η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και του καθεστώτος της ΕΣΣΔ, το Internet και η ταχύτατη διάδοση της τεχνολογίας (και οι αλλαγές που προέρχονται από αυτή) είναι μερικές από τις κορυφαίες στιγμές των τελευταίων 50 χρόνων και μπορώ να καυχηθώ ότι τις θυμάμαι αρκετά καλά ώστε να ισχυριστώ ότι έχουν επηρεάσει τη ζωή μου. Και εδώ που τα λέμε δεν είναι απλώς “ισχυρισμός”: μερικές από αυτές τις αλλαγές έγιναν όταν ήμουν αρκετά μεγάλος ώστε να έχω πλήρη συνείδηση της σημασίας τους.
Η αφορμή για την περιαυτολογία (είμαι σίγουρος ότι οι αναγνώστες του “Deasy” αναγνωρίζουν πλέον το μοτίβο) ήταν μια φωτογραφία που έκανε τον γύρο του κόσμου το σαββατοκύριακο που πέρασε. Πρόκειται για μια εικόνα που τράβηξε ο φωτογράφος του Reuters Τζόναθαν Μπάκμαν και η οποία δείχνει μια νεαρή μαύρη γυναίκα με καλοκαιρινό φόρεμα να στέκεται απέναντι σε μια διμοιρία ΜΑΤ στο Μπατόν Ρουζ της Λουϊζιάνα. Η αντίστιξη ανάμεσα στην ηρεμία και την ακινησία της γυναίκας και στην κίνηση των δύο αστυνομικών απεικονίζει με εξαιρετικό τρόπο τις συγκρούσεις που έγιναν σε διάφορα σημεία των ΗΠΑ τις τελευταίες ημέρες με αφορμή τον φόνο του 37χρονου Άλτον Στέρλινγκ επίσης στο Μπατόν Ρουζ. Και καταγράφει μια σημαντική στιγμή της τρέχουσας αμερικανικής ιστορίας.
Δεν πρόκειται μόνο για δική μου αντίληψη: ήδη πολλοί έγραψαν ότι η φωτογραφία είναι από αυτές που μένουν στην ιστορία –φαντάζομαι ότι στο τέλος της χρονιάς, όταν τα ΜΜΕ θα αποτιμούν τα γεγονότα των 12 μηνών που πέρασαν και οι διάφοροι οργανισμοί θα βραβεύουν (μεταφορικά και κυριολεκτικά) αυτούς που ξεχώρισαν, το όνομα του κ. Μπάκμαν θα ακουστεί ξανά και ξανά. Αυτό που αναρωτιέμαι ωστόσο είναι το εξής: θα έχει η φωτογραφία του το ίδιο βάρος που είχαν π.χ. η φωτογραφία του Έντι Άνταμς με την εκτέλεση του Βιετ Κονγκ από τον πόλεμο του Βιετνάμ;
ή η φωτογραφία του Νικ Ουτ με τα παιδιά που τρέχουν για να ξεφύγουν από το ναπάλμ από τον ίδιο πόλεμο;
ή, αν πάμε ακόμα πιο πίσω η φωτογραφία του Τζο Ρόζενταλ με τη σημαία στην Ιουοζίμα το 1945
ή η φωτογραφία του Άλφρεντ Άιζενσταντ με το φιλί του ναύτη στη νοσοκόμα την ίδια χρονιά;
Δεν εννοώ βεβαίως ότι η φωτογραφία του Τζόναθαν Μπάκμαν υπολείπεται σε δύναμη –κάθε άλλο. Εννοώ ότι καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από χιλιάδες εικόνες, τραβηγμένες από χιλιάδες επαγγελματίες και από εκατομμύρια ιδιώτες, πράγμα που σημαίνει ότι οι πιθανότητες μια φωτογραφία να διατηρηθεί στη μνήμη μας με τη δύναμη που είχαν κάποιες από τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν πριν από 50 ή από 70 χρόνια έχουν μειωθεί. Και σ' αυτό έχει συμβάλλει και η (νομοτελειακή στατιστικά) αύξηση της ποιότητας στις εικόνες που βλέπουμε –μ' άλλα λόγια, και παραφράζοντας το γνωστό θεώρημα εμείς είμαστε οι άπειρες μαϊμούδες που φωτογραφίζοντας διαρκώς φτάνουμε, τυχαία, σε φωτογραφίες άξιες για βραβείο Πούλιτζερ.
Χρειάζεται κάθε γεγονός να έχει μια εμβληματική εικόνα; Έχοντας μεγαλώσει στην κουλτούρα που χρειαζόταν, δυσκολεύομαι να απαντήσω. Ίσως τελικά η απάντηση να είναι “όχι” και ίσως μια φωτογραφία να χρειάζεται να ζήσει τόσο στην κοινή συνείδηση όσο χρειάζεται για να κάνει κάποιους να σταθούν και να διαβάσουν το κείμενο που τη συνοδεύει. Από εκεί και πέρα, η έλλειψη τέτοιων εικόνων μπορεί να γίνει πρόβλημα μόνο για τους ιστορικούς του μέλλοντος –οι οποίοι ωστόσο θα έχουν ούτως ή άλλως αρκετά προβλήματα στην προσπάθειά τους να καταγράψουν τις εποχές που ζούμε. Με σημαντικότερο ίσως, αυτήν ακριβώς την αφθονία εικόνων...
Σχόλια