Το χθεσινό άρθρο του Άλαν Μπέρντικ στο “The New Yorker” με τίτλο “Looking For Life on a Flat Earth” είναι από τα πιο χρήσιμα πράγματα που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Όχι επειδή με ενδιαφέρει το θέμα του (η θεωρία της επίπεδης Γης) αλλά έχοντας περάσει δυο ημέρες σε ένα συνέδριο ανθρώπων που πιστεύουν στην απίθανη αυτή θεωρία, ο βετεράνος δημοσιογράφος και συγγραφέας συνειδητοποιεί γιατί συμβαίνει αυτό και εκθέτει τη συνειδητοποίησή του. Και, όχι χωρίς κάποια δόση προκατάληψης επιβεβαίωσης (ή όπως αλλιώς θα μεταφράζαμε το “confirmation bias”) διαπιστώνω ότι πρόκειται για μια ακόμα διάσταση του υπαρξιακού άγχους που η υπέρ-τεχνολογική εποχή μας έχει κάνει ακόμα χειρότερο.
Όπως σημειώνει ο κ. Μπέρντικ (και εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ακόμα και από το σχετικό λήμμα στη Wikipedia) ο μύθος της επίπεδης Γης έχει ηλικία πάνω από δύο αιώνες –ο σύγχρονος, καθώς πιο πίσω η έλλειψη επιστημονικών στοιχείων έκανε τη σχετική θεωρία πολύ πιο πιθανή. Όμως, η απάντηση στο ερώτημα γιατί δεν έχει καταρριφθεί πλήρως στη συνείδηση όλων σε μια εποχή που υπάρχουν άπειρα στοιχεία που αποδεικνύουν το θεμελιώδες λάθος του, είναι απλώς: επειδή οι άνθρωποι που τον πιστεύουν δεν αντέχουν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα.
Ο θρίαμβος των θετικών επιστημών που ξεκινάει από τα μέσα του 19ου αιώνα και συνεχίζεται ως σήμερα, με το Ίντερνετ να αποτελεί το σημαντικότερο απτό, ούτως ειπείν, μνημείο του, έχει προκαλέσει τεράστια ανησυχία σε πολλούς ανθρώπους κυρίως εξαιτίας της παράπλευρης διαπίστωσης ότι η ύπαρξή μας είναι, ουσιαστικά, τυχαία. Πριν από 14 δισεκατομμύρια χρόνια, μια έκρηξη δημιούργησε το σύμπαν, τα στοιχεία που δημιουργήθηκαν άρχισαν να ενώνονται και να δημιουργούν μορφές ζωής και μια από αυτές, πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια στάθηκε στα δυο της πόδια, άρχισε να χρησιμοποιεί εργαλεία, να φτιάχνει κοινότητες, να αποκτάει συνειδητή γνώση και κατέληξε σε αυτό που ξέρουμε σήμερα.
Προσωπικά βρίσκω την πορεία αυτή αφάνταστα συναρπαστική –είναι το καλύτερο παραμύθι που θα μπορούσα να σκεφτώ. Όμως δε συμμερίζονται όλοι την άποψή μου, πιθανότατα (όπως συνειδητοποιεί και ο κ. Μπέρτικ) μια τέτοια άποψη αφαιρεί το δικαίωμα στη μοναδικότητα που προσφέρει, π.χ. η “θεωρία” της Δημιουργίας. Αν με έχει φτιάξει ένα Ανώτερο Ον (τα κεφαλαία βοηθούν στην περίπτωση αυτή), είμαι κάτι ξεχωριστό –αν, όπως λέει η επιστήμη, είμαι προϊόν μιας σύμπτωσης που ζει μόνο του σε ένα άπειρο σύμπαν, μπορώ να εξαφανιστώ σε μια στιγμή και τίποτα δε θα έχει σημασία. Και αν δεν έχει σημασία το μετά, γιατί να έχει το πριν, αυτό που ζω τώρα;
Λυπάμαι που το παραδέχομαι όμως η τεχνολογία υπολογιστών, ο χώρος που παρακολουθώ ανελλιπώς επί σχεδόν ακριβώς 25 χρόνια, έχει παίξει τεράστιο ρόλο στην ενίσχυση του άγχους αυτού: οι οπαδοί της επίπεδης Γης ζουν σε έναν κόσμο δημιουργημένο από την τεχνολογία, πράγμα που τους αναγκάζει να αποδεχτούν τη θετική επιστήμη που την έχει δημιουργήσει. Όμως αν η θετική επιστήμη είναι σωστή, τότε όντως είναι μόνοι σε ένα αχανές σύμπαν, καταδικασμένοι σε λήθη, είτε λόγω χρόνου, είτε λόγου καπρίτσιου του πανίσχυρου οργανισμού που ονομάζεται “φύση”. Όσο περίεργο και αν ακούγεται, ακριβώς επειδή οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιούν την τεχνολογία, οδηγούνται στην άρνηση της θεωρίας που βρίσκεται πίσω της.
Αυτό που είναι ακόμα πιο ανησυχητικό –και επίσης εδώ συμφωνώ με τον αρθρογράφο του “The New Yorker” είναι ότι η αποδοχή της “θεωρίας” της επίπεδης Γης είναι μόνο μια διάσταση της γενικότερης άρνησης της πραγματικότητας και των στοιχείων στα οποία στηρίζεται, ήτοι των πραγματικών δεδομένων. Τι αποτέλεσμα μπορεί να έχει αυτό; Η εξάπλωση της πρακτικής να αποκαλείται “φέικ” ό,τι δεν αρέσει στον καθένα είναι το πρώτο σύμπτωμα –το οικοδόμημα που μπορεί να χτιστεί πάνω στην πρακτική αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε ό,τι τρομακτικότερο έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα.
(*) Συνταγματάρχης πεζοναυτών Νέιθαν Ρ. Τζέσαπ, “Ζήτημα Τιμής” (“A Few Good Men”, 1992)
Σχόλια