Η αλήθεια είναι ότι το παλεύω –το παλεύω πολύ: κάθε φορά που ενοχλούμαι από κάτι που κάνουν ή που δεν κάνουν οι υπηρεσίες που χρησιμοποιώ –το Facebook, οι διάφορες υπηρεσίες της Google, το Pinterest θυμάμαι ότι στην πραγματικότητα δεν τις πληρώνω και, άρα, οι απαιτήσεις μου μπορούν να φτάσουν μόνο μέχρι κάποιο σημείο. Όταν πληρώνω πραγματικά κάτι –όπως τα Windows- μπορώ να απαιτώ ό,τι θέλω και η αλήθεια είναι ότι οι εταιρείες οι οποίες έχουν πάρει τα χρήματά μου, είτε πρόκειται για λογισμικό, είτε πρόκειται για συσκευές, έχουν κάνει τα αδύνατα δυνατά για να με εξυπηρετήσουν.
Ξέρω τι υποστηρίζουν κάποιοι –και εν μέρει το συμμερίζομαι καθώς το έχω υποστηρίξει και ο ίδιος αρκετές φορές: ακόμα και οι δωρεάν υπηρεσίες δεν είναι στην πραγματικότητα δωρεάν. Η Facebook, η Google, η Twitter χρησιμοποιούν όλες τα προσωπικά μου δεδομένα για να βγάζουν χρήματα οπότε στην πραγματικότητα δεν είμαι απλώς πελάτης τους αλλά, πρακτικά, συνεταίρος (ή έστω προμηθευτής τους) οπότε θα έπρεπε αν μη τι άλλο να βελτιώνουν τις υπηρεσίες τους διαρκώς. Από τη στιγμή όμως που δεν επηρεάζουν τον προσωπικό και οικογενειακό μου προϋπολογισμό (και από τη στιγμή που εν πολλοίς δεν επηρεάζουν ούτε τις καταναλωτικές μου συνήθειες) στην ουσία το αντάλλαγμα που πληρώνω είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, μηδαμινό.
Συχνά ωστόσο αναρωτιέμαι για μια δεύτερη, πιο έμμεση συνέπεια που μπορεί να έχει αυτή η ιδιότυπη συναλλαγή: τη διαμόρφωση μιας νοοτροπίας «κεκτημένου δικαιώματος», αυτό που στα αγγλικά αποκαλείται «entitlement» και που κατά πολλούς αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη σύγχρονη αμερικανική κοινωνία (και ίσως και γενικότερα στις δυτικές/αναπτυγμένες κοινωνίες). Σιγά-σιγά, μέρα τη μέρα, μαθαίνουμε να έχουμε πράγματα και υπηρεσίες για τις οποίες είτε δεν έχουμε καταβάλλει κανένα αντίτιμο είτε το αντίκρισμα που έχουμε καταβάλλει δεν είναι ορατό και αντιληπτό. Και έτσι μαθαίνουμε να ζητάμε όλο και περισσότερα πράγματα χωρίς να καταβάλλουμε αντίτιμο και έτσι σιγά-σιγά χάνουμε την επαφή μας με την πραγματικότητα.
Γιατί εκεί, στην πραγματικότητα δηλαδή, τίποτα δεν υπάρχει χωρίς αντίτιμο –και αυτό δεν είναι κανόνας του καπιταλισμού, είναι κανόνας της φύσης, απλώς εκτός οικονομικού πλαισίου αντί για «αντίτιμο» χρησιμοποιούμε λέξεις όπως «συνέπεια» ή «αντάλλαγμα». Αν αναλογιστούμε τη ζωή μας, και ανεξάρτητα από το πόσο εύκολες ή δύσκολες ήταν οι συνθήκες στις οποίες έχουμε ζήσει (για τους περισσότερους θα είναι κάποιο μείγμα εύκολων και δύσκολων στιγμών), ό,τι έχουμε, το έχουμε πληρώσει κάπως. Συνεπώς η ιδέα ότι χάνουμε την αίσθηση αυτής της βασικής φυσικής αρχής είναι άκρως ανησυχητική –ειδικά όταν πρόκειται για νεώτερους ανθρώπους που τώρα διαμορφώνουν την αντίληψή τους για τον κόσμο.
Φυσικά το πρόβλημα δεν είναι στο Internet ή στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σ’ αυτό: το Internet δεν είναι άτομο, είναι πράγμα και οι εταιρείες απλώς προσπαθούν να το αξιοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο που μπορούν προς όφελός τους. Το πρόβλημα είμαστε εμείς οι ίδιοι που είμαστε διατεθειμένοι να ξεχάσουμε ακόμα και μερικές από τις πιο θεμελιώδεις αρχές του κόσμου στον οποίο ζούμε απλώς και μόνο επειδή κάποιος μας προσφέρει μερικές ευκολίες παραπάνω…
Σχόλια