Μπήκαν (επίσημα) στη ζωή μας στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς, όταν η Lime, η μία εκ των δύο εταιρειών μισθώσεως ηλεκτρικών πατινιών ξεκίνησε τη δραστηριότητά της στην Θεσσαλονίκη. Λίγες ημέρες μετά τα ηλεκτρικά πατίνια «κατέβηκαν» και στην Αθήνα. Το κοινό -ιδιαίτερα οι νέοι- ανταποκρίθηκε στο νέο αυτό μέσο μετακίνησης. Εύκολο στη χρήση, προσιτό οικονομικά, ευέλικτο και φιλικό προς το περιβάλλον, το ηλεκτρικό πατίνι έγινε γρήγορα κομμάτι και των δύο μεγάλων πόλεων.
Δεν χρειάστηκαν παρά μόνο δύο μήνες κυκλοφορίας τους στους δρόμους για να ξεκινήσουν οι αντιδράσεις. Αφορμή για να ξεκινήσει ο αντίλογος ήταν το πρώτο ατύχημα (που είδε το φως της δημοσιότητας) με τη συμμετοχή ηλεκτρικού πατινιού που συνέβη στη Θεσσαλονίκη. Οι δήμοι Αθήνας και Θεσσαλονίκης «θυμήθηκαν» την απουσία ρυθμιστικού πλαισίου. Οι εταιρείες μίσθωσης προχώρησαν σε δικές τους πρωτοβουλίες, όπως η γεωγραφική περιχάραξη διαδρομών ή η μείωση ταχύτητας των ηλεκτρικών πατινιών. Στη Θεσσαλονίκη υπήρξε εισαγγελική παρέμβαση. Ομάδες κατοίκων ή μεμονωμένα άτομα σημείωναν την παραβατική συμπεριφορά των χρηστών ηλεκτρικών πατινιών. Στο θέμα επενέβη ακόμα και ο πρόεδρος του ΣΑΤΑ, Θύμιος Λυμπερόπουλος, ο οποίος μάλιστα επικαλέστηκε επικοινωνία με το Υπουργείο Μεταφορών και την πρόθεση του τελευταίου να προχωρήσει σε ρυθμίσεις.
Η νέα τάση της μικρο-κινητικότητας
Τα ηλεκτρικά πατίνια αποτελούν και αυτά αναπόσπαστο τμήμα των υπηρεσιών μικρο-κινητικότητας. Μια σύγχρονη τάση, όχι μεγαλύτερη των 3-4 ετών ακόμα και σε διεθνές επίπεδο, στις αστικές μετακινήσεις μικρών αποστάσεων και περιλαμβάνει μέσα, όπως τα e-scooters ή τα ηλεκτρικά ποδήλατα. Αν και δεν υπάρχει σαφής ερμηνεία για τον όρο της μικροκινητικότητας (micromobility) κατά κανόνα αφορούν αυτά τα μέσα που προσφέρουν τη μίνιμουμ μεταφορική ικανότητα. Όχι μόνο για το βάρος που μπορούν να «σηκώσουν» αλλά την ταχύτητα που μπορούν να αναπτύξουν, την ενέργεια που καταναλώνουν, την αυτονομία κ.α.
Το νομοθετικό κενό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο αλλά διεθνές, αφού σε αρκετές ακόμη χώρες παρατηρείται το ίδιο. Περισσότερο γιατί είναι απαραίτητη πρώτα η πρακτική εφαρμογή (πως μπορείς να ρυθμίσεις κάτι που δεν υφίσταται; ) και λιγότερο γιατί το αμέλησαν οι αρμόδιες αρχές.
Όπως παρατηρούμε από τη διεθνή εμπειρία (μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω) παρόμοια προβλήματα και αντιδράσεις έχουν προκληθεί σε πλήθος χωρών, οι οποίες προχωρούν στις πρώτες ρυθμίσεις. Τώρα ήρθε η στιγμή και για τις ελληνικές αρχές και τους αρμόδιους φορείς να προχωρήσουν σε αντίστοιχες ενέργειες. Ένας γενικός οδηγός για την ελληνική προσέγγιση πάνω στο ζήτημα είναι μάλλον αυτό που ζητάει και ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων σε πρόσφατη ανακοίνωσή του.
«Τα νέα δεδομένα που θέτει η μικρο-κινητικοτητα στις Ελληνικές πόλεις είναι σημαντικό να εξεταστούν και αναλυθούν και τα όποια προβλήματα να αντιμετωπιστούν και επιλυθούν με ορθολογικό και επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο. Πρόσφατο περιστατικό τροχαίου ατυχήματος e-scooter στη Θεσσαλονίκη αποτελεί ισχυρή ένδειξη για την παραπάνω αναγκαιότητα, πλην όμως δεν μπορεί το όποιο μεμονωμένο περιστατικό να αποτελεί τροχοπέδη για την παροχή αντίστοιχων, σύγχρονων και περιβαλλοντικά φιλικών υπηρεσιών στον αστικό χώρο», αναφέρει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση.
Δεν είναι μόνο οι εταιρείες μίσθωσης
Τα ηλεκτρικά πατίνια ήρθαν στην επιφάνεια όταν ξεκίνησαν τη λειτουργία τους στην ελληνική αγορά οι εταιρείες μίσθωσης. Όμως αυτή είναι η μισή αλήθεια, καθώς το ενδιαφέρον του κοινού προϋπήρξε της δραστηριότητας αυτής.
Στελέχη του Ομίλου Quest, που είναι ο επίσημος αντιπρόσωπος των προϊόντων της Xiaomi, μας ανέφεραν ότι μόνο κατά τη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς πωλήθηκαν περισσότερα από 3.000 ηλεκτρικά πατίνια, ενώ αν προστεθούν και οι πωλήσεις του 2019 ο συνολικός αριθμός τους ξεπερνάει τις 4.000. Πωλήσεις που (αν μη τι άλλο) μας δείχνουν ότι το ενδιαφέρον του καταναλωτικού κοινού είναι αρκετά ισχυρό, αποτέλεσμα των πλεονεκτημάτων αυτών των μέσων.
Ακόμα πιο ενδεικτικά για το ενδιαφέρον του κοινού είναι τα στοιχεία που μπορεί να μας προσφέρει η πλατφόρμα του Skroutz.gr. Μια απλή αναζήτηση στην πλατφόρμα μας δείχνει ότι εκτός της Xiaomi υπάρχουν ακόμα πλήθος κατασκευαστών από τους οποίους μπορεί ο Έλληνας καταναλωτής να αποκτήσει ένα ηλεκτρικό πατίνι (περίπου 30 κατασκευαστές). Το deasy επικοινώνησε με το Skroutz.gr, οι άνθρωποι του οποίου μας έδωσαν κάποιες χρήσιμες πληροφορίες. Όπως σημείωσαν, οι αναζητήσεις στην πλατφόρμα του πηγαίνουν πίσω τουλάχιστον μία διετία. Ακόμα και τότε, όπου στη διεθνή αγορά υλοποιούνταν οι πρώτες προσπάθειες και προϊόντα, υπήρχαν ημέρες στις οποίες οι αναζητήσεις σε ημερήσια βάση πλησίαζαν τις 1.500 για ηλεκτρικά πατίνια. Μέχρι το τέλος της ίδιας χρονιάς οι αναζητήσεις είχαν τριπλασιαστεί, ενώ φέτος στις αρχές Απριλίου ξεπέρασαν ακόμα και τις 10.000 ημερησίως. Στην επικοινωνία μας οι εκπρόσωποι του Skroutz.gr μας ανέφεραν ότι αντίστοιχα αυξητική πορεία παρουσιάζουν και οι πωλήσεις, με τα επίπεδα της τελευταίας χρονιάς να μετριούνται σε μερικές εκατοντάδες τεμάχια.
Ακολουθεί μια γραφική αναπαράσταση αναζητήσεων στο Skroutz.gr, με βάση τις κορυφώσεις που παρουσίαζε το ενδιαφέρον σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους της τελευταίας διετίας.
Κρίσιμο το θέμα της ασφάλισης
Στις αντιδράσεις κάποιων οδηγών αλλά και κατοίκων τονίζεται ιδιαίτερα η παράμετρος της ασφάλισης. Όπως ίσως είναι γνωστό το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο θέτει ως προϋπόθεση για την υποχρεωτική ασφάλιση την ύπαρξη πινακίδων. Άρα τα ηλεκτρικά πατίνια ή ποδήλατα εξαιρούνται από την υποχρέωση αυτή.
Αντίστοιχο «κενό» ισχύει και στην Ευρώπη, με μοναδική ενδεχόμενη εξαίρεση να αποτελεί η Γερμανία, όπου στην πρόταση του αρμόδιου Υπουργείου ίσως να προστεθεί και η ασφάλιση. Στις ΗΠΑ, μια άλλη πολύ μεγάλη αγορά ηλεκτρικών πατινιών, όπως μας ανέφεραν άνθρωποι της αγοράς, υπάρχουν κάποιες Πολιτείες στις οποίες τα ηλεκτρικά πατίνια συνοδεύονται από την υποχρέωση άδειας κυκλοφορίας και ασφαλιστικών προγραμμάτων.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι εταιρείες μίσθωσης ηλεκτρικών πατινιών (και στην Ελλάδα) έχουν ασφαλισμένο το σύνολο του στόλου τους, όμως μόνο για τις περιπτώσεις που κάποιο ελάττωμα του πατινιού έχει ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό του χρήστη. Ωστόσο το κενό παραμένει σε επίπεδο ατυχήματος είτε με κάποιο άλλο όχημα είτε με κάποιο πεζό. Όπως μας ανέφεραν στελέχη της ασφαλιστικής αγοράς, στις περιπτώσεις ατυχήματος με άλλο όχημα (αυτοκίνητο ή μηχανή), κάλυψη στο όχημα για τις ζημιές θεωρητικά θα μπορούσε να προσφέρει το επικουρικό ταμείο ασφάλισης, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις ατυχήματος δύο οχημάτων, στην οποία ο ένας οδηγός φεύγει από το χώρο του ατυχήματος, χωρίς να κάνει γνωστά τα στοιχεία του. Όμως, όπως έσπευσαν να προσθέσουν, αφού δεν υπάρχει ακόμα κάποια σχετική υπόθεση, ενδεχομένως το επικουρικό ταμείο να κρίνει ότι δεν καλύπτει αυτές τις περιπτώσεις, αφού ο οδηγός του e-scooter δεν πληρώνει κάποιο ασφάλιστρο και κατά συνέπεια το αντίτιμο που του αντιστοιχεί στο επικουρικό ταμείο.
Με δεδομένη την ύπαρξη αυτού του «κενού» οι αρμόδιοι φορείς και οι εταιρείες μίσθωσης έχουν ρίξει το βάρος σε πρωτοβουλίες τέτοιες έτσι ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος παραβατικής συμπεριφοράς από τους χρήστες των ηλεκτρικών πατινιών, όπως η κίνηση σε κεντρικές λεωφόρους ή η μη χρήση κράνους. Σε αντίστοιχες πρωτοβουλίες αναμένεται να συμμετέχει και ο Όμιλος της Quest (που διαθέτει τα προϊόντα της Xiaomi στην αγορά) εξετάζοντας ακόμα το ενδεχόμενο να προχωρήσει σε καμπάνια ενημέρωσης για τα ζητήματα ασφάλειας ή ακόμα και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τη σωστή χρήση ηλεκτρικών πατινιών. Επιπρόσθετα, όπως μας ανέφεραν στελέχη του, εξετάζεται το ενδεχόμενο η πώληση ενός e-scooter να συνοδεύεται και από κάποιο kit ασφάλειας (κράνος, επιγονατίδες κλπ), όμως όπως σημείωσαν, στο τραπέζι του διαλόγου πρέπει να μπει και το θέμα των υποδομών, αφού στις ελληνικές πόλεις είναι πολύ φτωχές σε σχέση με άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις.
Το τοπίο στην Ευρώπη
Όπως αναφέραμε και προηγουμένως η απουσία του νομοθετικού πλαισίου για την κίνηση των ηλεκτρικών πατινιών στις πόλεις δεν είναι ελληνικό προνόμιο. Η ιστορία σχεδόν στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών που λειτουργούν εταιρείες μίσθωσης ηλεκτρικών πατινιών είναι πάνω-κάτω ίδια, με αποτέλεσμα να θεωρείται από πολλούς ως αντίστοιχη της λειτουργίας της Uber.
Η νομοθεσία δεν πρόλαβε τις εξελίξεις με αποτέλεσμα το θολό ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως θετικό ή απαγορευτικό για την κυκλοφορία αυτών των μέσων μετακίνησης στις πόλεις. Κατά συνέπεια η λειτουργία των εταιρειών δεν πέρασε από διαδικασία έγκρισης, ενώ πολλές πόλεις τις υποδέχτηκαν ως έναν εναλλακτικό τρόπο μετακίνησης, φιλικό προς το περιβάλλον, συμβατό με τους στόχους περιορισμού των ρύπων.
Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι το Παρίσι, στους «δρόμους» του οποίου εκτιμάται ότι κυκλοφορούν (μόνο από τις εταιρείες μίσθωσης) 15.000 ηλεκτρικά πατίνια. Μόνο μόλις πριν λίγες ημέρες και ενώ οι εταιρείες μίσθωσης λειτουργούν εδώ και πολλούς μήνες οι αρμόδιες αρχές κινητοποιήθηκαν, προωθώντας αλλαγές, που έχουν ως στόχο τη ρύθμιση της λειτουργίας τους, τον περιορισμό της άναρχης χρήσης τους και τη μικρότερη δυνατή όχληση των πεζών και κατοίκων της πόλης.
Ειδικότερα, στα μέτρα που προωθεί ο Δήμος του Παρισιού περιλαμβάνονται:
- Απαγόρευση της κίνησης των ηλεκτρικών πατινιών στα πεζοδρόμια, με το πρόστιμο για τους παραβάτες να φθάνει τα 135 ευρώ
- Απαγόρευση της στάθμευσης σε σημεία που θα εμποδίζεται η κίνηση των πεζών, με το πρόστιμο για την παράβαση να φθάνει τα 35 ευρώ
- Ετήσια χρέωση από 50 έως 65 ευρώ ανά ηλεκτρικό πατίνι για τις εταιρείες μίσθωσης
Στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών που θα λάβει το Παρίσι είναι και η δημιουργία θέσεων στάθμευσης, υλοποιώντας 2.500 μέχρι το τέλος της χρονιάς.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της Le Parisien το προηγούμενο Φθινόπωρο, το 2017 ο αριθμός των τραυματισμών στη Γαλλία από ατυχήματα στα οποία ενεπλάκησαν ηλεκτρικά πατίνια και roller skates έφθασε τους 284, ενώ είχαμε και 4 θανάτους.
Αντίστοιχα θολό είναι και το τοπίο στο Βέλγιο, ενώ και στην Ισπανία η είσοδος των e-scooters έγινε επίσης χωρίς κάποιο ρυθμιστικό πλαίσιο. Μόλις τον προηγούμενο Φεβρουάριο η Μαδρίτη έβαλε τέλος στην άναρχη λειτουργία των εταιρειών μίσθωσης ηλεκτρικών πατινιών και αφού είχε προηγηθεί ένας δίμηνος αποκλεισμός της λειτουργίας τους (το Δεκέμβριο του 2018). Ο δήμος της ισπανικής πρωτεύουσας καθόρισε τις περιοχές που θα λειτουργούν αυτές οι εταιρείες, τον αριθμό τους και τον αριθμό των οχημάτων (8 εταιρείες με 8.600 οχήματα) καθώς επίσης και την εταιρεία που θα είναι υπεύθυνη για τη διανομή οχημάτων σε κάθε περιοχή. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από το προηγούμενο καλοκαίρι έως το Δεκέμβριο, όταν είχαμε τον προσωρινό αποκλεισμό των εταιρειών μίσθωσης είχαν γίνει 22 ατυχήματα, σε 8 εκ των οποίων χτυπήθηκαν πεζοί. Μάλιστα, ένα εξ αυτών ήταν θανατηφόρο, με θύμα μία 90χρονη κάτοικο της Μαδρίτης.
Σε ρυθμίσεις της κυκλοφορίας των ηλεκτρικών πατινιών έχει προχωρήσει και η Βαρκελώνη, επιτρέποντας την κίνησή τους στους ποδηλατόδρομους της πόλης, όπως επίσης και σε πάρκα και απαγορεύοντάς την στους πεζόδρομους.
Στο κύμα των ηλεκτρικών πατινιών αναμένεται να ανέβει σύντομα και η Γερμανία, στην οποία μέχρι τώρα απαγορευόταν η λειτουργία των εταιρειών μίσθωσης, όχι όμως και η πώλησή τους. Μόλις πριν λίγες ημέρες το αρμόδιο γερμανικό Υπουργείο έδωσε τις «ευλογίες» του, γνωμοδοτώντας ότι η χρήση των ηλεκτρικών πατινιών είναι ένας μοντέρνος και φιλικός στο περιβάλλον τρόπος μετακίνησης, ωστόσο η τελική απόφαση θα παρθεί από το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο, το οποίο θα συνεδριάσει σχετικά στις 17 Μαΐου. Η πρόταση του Υπουργείου περιλαμβάνει την απελευθέρωση της χρήσης e-scooters με ταχύτητα έως 12 χλμ/ώρα, σε ποδηλατόδρομους και πεζόδρομους, με το κατώτερο όριο ηλικίας να είναι τα 12 έτη. Για τα e-scooters με ταχύτητα έως 20 χλμ/ώρα η κίνηση αναμένεται να περιοριστεί σε συγκεκριμένους ποδηλατόδρομους, ενώ το όριο ηλικίας ανεβαίνει στα 14 έτη. Ωστόσο, η πρόταση συναντάει αντιδράσεις, οι οποίες εστιάζουν στην κίνηση των ηλεκτρικών πατινιών στους πεζόδρομους, όπου είναι αυξημένη η πιθανότητα ατυχήματος.
Στις μεγάλες πόλεις που κυκλοφορούν ηλεκτρικά πατίνια δεν συμπεριλαμβάνεται το Λονδίνο. Πρόσφατα ο δήμος της πόλης άναψε το πράσινο φως για τη λειτουργία πιλοτικής εφαρμογής στο Ολυμπιακό Πάρκο, σε συνεργασία με την Bird, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι θα υπάρξει σύντομα ευρύτερη υιοθέτηση. Μάλιστα, πρόσφατο δημοσίευμα του BBC, στο οποίο φιλοξενούνται δηλώσεις στελεχών του αρμόδιου φορέα, κάνουν λόγο ότι δεν υπάρχει η πρόθεση/σχέδιο για να υπάρξει σχετική νομοθέτηση το επόμενο χρονικό διάστημα.
Τα ατυχήματα με ηλεκτρικά πατίνια δεν είναι βέβαια μόνο ευρωπαϊκό φαινόμενο. Σύμφωνα με το Consumer Reports, στις ΗΠΑ έχουν καταγραφεί περισσότεροι από 1.500 τραυματισμοί από ατυχήματα, που συνέβησαν από το 2017 μέχρι τις αρχές του 2019.
Σχόλια