Στο άκουσμα της λέξης ραδιόφωνο πολλές σκέψεις μας έρχονται στο μυαλό. Σε άλλους ξυπνά αναμνήσεις και συναισθήματα, άλλοι το έχουν ταυτίσει με χρόνια μακρινά, retro μουσικές και παιδικά όνειρα, ενώ αν το πάμε και πιο σύγχρονα για τους περισσότερους είναι η συντροφιά σε πολλές καθημερινές δραστηριότητες όπως το πήγαινε – έλα στη δουλειά, το περπάτημα, το γυμναστήριο κλπ. Με ό,τι και αν έχουμε συνδέσει το ραδιόφωνο, το μόνο σίγουρο είναι ότι πρόκειται για ένα μέσο που όλα αυτά τα χρόνια έχει αλλάξει, με το μέλλον να μοιάζει αρκετά… απρόβλεπτο.
Η «γέννηση» του ραδιοφώνου και τα πρώτα βήματα
Με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα του ραδιοφώνου (13 Φεβρουαρίου) ανοίγουμε για λίγο το χρονοντούλαπο της ιστορίας και συγκεκριμένα στο μακρινό 1895 όπου ξεκίνησαν τα πρώτα δειλά βήματα για την ανάπτυξή του. Πρόκειται για τη χρονιά, όπου ο κατά πολλούς πατέρας του ραδιοφώνου ,Αλεξάντερ Ποπόφ, κατάφερε να μεταδώσει ηχητικά σήματα Μορς διαμέσου ερτζιανών κυμάτων, βάζοντας το πρώτο λιθαράκι στη σπουδαία αυτή ανακάλυψη. Τα χρόνια που ακολούθησαν έγιναν προσπάθειες και από άλλους ερευνητές, όπως ο Ρέτζιναλντ Φέσεντεν αλλά και ο Λη ντε Φόρεστ, που ουσιαστικά θεωρούνται ως απαρχή της ραδιοφωνίας.
Η έννοια ραδιοφωνία ωστόσο είναι η μετάδοση ομιλίας, μουσικής και λόγου σε μεγάλες αποστάσεις μέσω ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, κάτι που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1910 στις ΗΠΑ. Έτσι, χρόνια ορόσημο αποτέλεσε το 1906, όταν στη Νέα Υόρκη μεταδόθηκε για πρώτη φορά φωνή και μουσική, μέσω ραδιοκυμάτων!
Λίγο αργότερα, ο ντε Φορέ ανακαλύπτει την ηλεκτρονική λυχνία, που για τα επόμενα 50 -60 χρόνια αποτέλεσε και τη μοναδική μορφή ραδιοφώνου, χωρίς ωστόσο ιδιαίτερη απήχηση. Τα χρόνια πριν από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν κάπως άδοξα για το ραδιόφωνο, καθώς χρησιμοποιούνταν ελάχιστα και σε ερασιτεχνικό κυρίως επίπεδο.
Το τοπίο αυτό όμως ξεκίνησε να αλλάζει όταν ένας ερασιτέχνης με το όνομα Φρανκ Κόνραντ βγήκε τυχαία στον αέρα για να μεταδώσει αποτελέσματα αθλητικών αγώνων, αποσπώντας φανατικό κοινό. Μετά από αυτό, ξεκίνησε και η λειτουργία του πρώτου ραδιοφωνικού σταθμού στις 20 Νοεμβρίου 1920. Θα μπορούσε κανείς ότι το ραδιόφωνο ξεκίνησε να αποκτά τους πρώτους θαυμαστές του και να εισχωρεί στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Φυσικά, η εξέλιξη δε σταμάτησε εκεί, καθώς η εδραίωση του έγινε τη δεκαετία του 1930 όταν ξεκινά να δημιουργείται ένα καλά οργανωμένο δίκτυο σταθμών, ιδιωτικών αλλά και κρατικών σε Αμερική και Ευρώπη.
Πειρατική ραδιοφωνία με άρωμα… Rock and Roll
Τις επόμενες δεκαετίες, η πορεία του ραδιοφώνου σημειώνει αρκετά σκαμπανεβάσματα. Με την έναρξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου απέκτησε έντονο ειδησεογραφικό περιεχόμενο, κάτι που δεν κράτησε πολύ. Αν και κέρδισε ξανά την ψυχαγωγική του υπόσταση αμέσως μετά τη λήξη του Πολέμου, δεν κατάφερε να διατηρήσει το επίπεδο της επιτυχίας που είχε κατακτήσει, αφού είχε ήδη κάνει την εμφάνιση του ο μεγάλος εχθρός του, η τηλεόραση.
Κι εκεί που όλα έμοιαζαν αβέβαια, έρχεται η δημοφιλής τότε μουσική Rock and Roll, παρασύροντας στους ξέφρενους ρυθμούς της το κοινό και ανεβάζοντας ξανά το ραδιόφωνο στο βάθρο της ψυχαγωγίας. Καθώς τα χρόνια περνούν, οι ανατροπές συνεχίζονται: από το κύμα της πειρατικής ραδιοφωνίας και της αμφισβήτησης του κρατικού ραδιοφώνου, μέχρι την απορρύθμιση του ’70 και την έντονη ιδιωτικοποίηση των μέσων.
Ωστόσο, το ραδιόφωνο ,από τη δεκαετία του 1980 και μετά, κατάφερε να επιβιώσει και να δημιουργήσει το δικό του φανατικό κοινό. Ακόμη και οι λάτρεις της τηλεόρασης δεν μπορούν όλες τις στιγμές της ημέρας να είναι τηλεθεατές, αναζητώντας ενημέρωση αλλά και ψυχαγωγία στα FM.
Από το χθες στο σήμερα: η στροφή στα podcast
Σήμερα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Στην εποχή της ψηφιοποίησης των πάντων, το ραδιόφωνο δε θα μπορούσε φυσικά να μείνει εκτός. Πλέον, ο κάθε ακροατής μπορεί να ακούσει τον αγαπημένο του σταθμό από τον υπολογιστή ή το κινητό του, όπου και αν βρίσκεται, αφού σχεδόν όλοι οι σταθμοί που εκπέμπουν στα Ερτζιανά έχουν μεταφερθεί και online. H διαδικτυακή ραδιοφωνική μετάδοση γίνεται με διανομή αρχείων ροής, με τη φόρτωση του αρχείου ήχου σε πραγματικό χρόνο.
Θα λέγαμε πως μέσα σε λίγα χρόνια το ραδιόφωνο έχει περάσει από πολλά στάδια ως προς τη μορφή του, τον τρόπο ακρόασης αλλά και λειτουργίας. Από τη συσκευή με τις κεραίες -της οποίας το μέγεθος με τον πέρασμα των χρόνων ολοένα και μειωνόταν- μεταφέρθηκε στο κινητό ως πρόσθετο χαρακτηριστικό για να γίνει πλέον ένα με το διαδίκτυο και να αποκτήσει μια εντελώς διαφορετική μορφή.
Μια ακόμη υπηρεσία που κατά πολλούς ανταγωνίζεται το ραδιόφωνο, είναι το podcasting. Σε τεχνικό επίπεδο πρόκειται για ηχογραφήσεις εκπομπών, οι οποίες αναρτώνται σε κάποια ιστοσελίδα ή πλατφόρμα, ώστε να είναι διαθέσιμες στους ακροατές. Η διαφορά με το ραδιόφωνο είναι ουσιαστικά ότι τα podcast μπορείς να τα επεξεργαστείς πριν τα ανεβάσεις, κάτι που φυσικά δεν ισχύει στις ραδιοφωνικές εκπομπές, οι οποίες γίνονται σε ζωντανή μετάδοση.
Παρ ’όλο που δεν εμφανίστηκε τώρα στην αγορά, τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει πολλούς φανατικούς θαυμαστές, κάτι που ευνοήθηκε δεόντως από τις streaming πλατφόρμες όπως το ευρέως γνωστό Spotify. Μεταξύ των άλλων, τα podcast περιλαμβάνουν θέματα σχετικά με Πολιτική, Κοινωνικά ζητήματα, Αθλητικά κ.α. Το μόνο σίγουρο είναι πως καλύπτουν πολλά γούστα, προσελκύοντας καθημερινά πολλούς ακροατές οι οποίοι επιζητούν το κάτι διαφορετικό σε περιεχόμενο από τα mainstream media.
Πώς θα μοιάζει το ραδιόφωνο στο μέλλον;
Κάπου εδώ προκύπτει και το εύλογο ερώτημα: θα υπάρχει στο μέλλον άραγε ραδιόφωνο; Είναι και αυτή μια απορία, όπως όλες αυτές που η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας μας δημιουργεί. Είμαστε πλέον βέβαιοι, πως σε κάποια χρόνια πολλές υπηρεσίες θα αλλάξουν εντελώς μορφή, χωρίς να αποκλείεται ο ολικός αφανισμός τους «από το χάρτη».
Προς το παρόν αν λάβουμε υπόψιν όλα τα δεδομένα που έχουμε, πολλοί εκτιμούν πως το ραδιόφωνο θα είναι κυριολεκτικά παντού. Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί θα μπορούσαν να εκπέμπουν σε κάθε σημείο: από κονσόλες μέχρι συνδεδεμένα ρολόγια.
Ακόμη, θα εκτοξευθούν κατά κόρον οι διαδικτυακοί ακροατές του ραδιοφώνου, με ότι συνεπάγεται αυτό. Δεν είναι απίθανο να μην συναντήσουμε ξανά το ραδιόφωνο ως συσκευή (ήδη έτσι κι αλλιώς φθίνει θεαματικά) ή εφαρμογή, αλλά ως μια υπηρεσία που μεταδίδεται αποκλειστικά online. Αν προσθέσουμε δε και τις ασύλληπτες δυνατότητες που μας παρέχει η Τεχνητή Νοημοσύνη, τότε είναι βέβαιο πως ό,τι ξέρουμε για το ραδιόφωνο, ίσως σε 10 χρόνια από τώρα να μοιάζει παρελθόν.
Με λίγα λόγια, όπως όλα τα μέσα έτσι και το ραδιόφωνο έχει περάσει σε διάφορες φάσεις στη διάρκεια της μακροχρόνιας λειτουργίας του. Ακόμη και αν σήμερα ο ανταγωνισμός του είναι τεράστιος και τα ψηφιακά μέσα έχουν κλέψει τη δόξα του, δείχνει να προσαρμόζεται στις αλλαγές, έχοντας πάντα ένα ως πιστό κοινό όλους αυτούς που συνεχίζουν να ακούν τον αγαπημένο τους σταθμό κάθε μέρα.
Σχόλια